“Ekmek bulamıyorlarsa pasta yesinler” sözü kime aittir?”
Yanlış, O’na ait değil.
Eminim bir yerlerde mutlaka gözünüze şöyle bir yazı çarpmıştır. “1789, Fransız Devrimi tüm hızıyladevam etmekteydi. Yiyecek ekmek dahi bulamayan yoksullar Paris’in sokaklarına dağılmışlardı. Sarayda görevlilerin getirdiği bu bilgi karşısında Kraliçe Marie Antoinette büyük bir umursamazlıkla şöyle dedi ; “Ekmek bulamıyorlarsa, pasta yesinler.”
Ancak burada bir sorun var. Bahsedilen şey pasta değil, “brioche” adı verilen (ve benim de peksevdiğim) küçük ekmek benzeri bir çörek. Bu Kraliçenin söylediği iddia edilen söz (ki gerçekte bugün de Fransa’da kullanılan bir deyimdir) “Qu’ils mangent de la brioche” idi. Peki bu brioche pasta değilse o halde nedir diye merak edenlere kısaca anlatayım. La Brioche kökü taa 18. yüzyıla uzanan az miktarda tereyağı ve yumurtayla lezzetlendirilmiş bir küçük ekmek türüdür. Yani yeniden Temmuz’un o kanlı sokak çatışmalı günlerine dönersek söylendiği iddia edilen o cümle bence iyi niyetli bir sözdür. Halkın yediği saman (!), arpa ve buğday karışımından ekmeğin yerine, bu tereyağlı, yumurtalı ekmekten yesinler anlamında.
Kaldı ki bu sözleri söyleyen Kraliçe Marie Antoinette de değildi. Bu tasvir Fransa’da ihtilalden on yıllar öncesinden 1750’lerden beri aristokratik çürümenin bir tasviri olarak kullanılmaktaydı zaten. Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) bu ifadeyi 1740’ta duyduğundan bahsetmiştir hatıralarında.
Son Paris ziyaretimde devamlı uğradığım bir sahaf benim için özel bir kitap ayırdığından bahsedince bayağı heyecanlanmıştım. Kitabı bana uzattığında bir anda gözlerimin parladı. Kitap özellikle biyografileri ile tanınan tarih ve roman yazarı İngiliz Lady Antonia Fraser’ aitti. Eserde XIV. Louis’nin (ki kendisine Güneş Kral ismini vermişti) karısı Kraliçe Marie-Therese’in bu meşhur sözü söylediğinden bahsediliyordu. Yani XVI. Louis’nin eşi Kraliçe Marie Antoinette’in bu kurduğu iddia edilen cümleyle uzak yakın hiçbir ilişkisi yoktu. Ama bizce bu cümleyi söylemiş olabilecek çok sayıda 18. yy. leydisi vardır.
Konuyu burada noktalayacakken aklıma bir şey daha geldi. Kruvasanı Fransa’ya Marie Antoinette’in memleketi Avusturya’dan (Viyana) getirdiği söylenir ki, bu da bizce pek doğru değil. Zira ünlü gurmelere ve yemek uzmanlarına bakılırsa Fransızlar bu lezzetli çörekle çok daha sonraları, 1853’te tanışmışlardır. Avusturyalı gezgin hamur işi ustaları katmeri Danimarka’ya hemen hemen bu zaman aralığında getirdiler. Danimarka, Avusturya’da “wienerbrod – Viyana ekmeği” olarak bilinen bu böreklerin isim babası olmuştur. Viyana’da bu böreklere Kopenhagener adı veriliyor. Anlayacağınız Viyanalı ustalar bu lezzetli börekleri ellerinden kaçırmışlar, en azından isim açısından.
